Już sam rozwód jest dużym przeżyciem emocjonalnym, a niekiedy i finansowym. Do tego dochodzą także kwestie związane z ewentualnym posiadanym majątkiem. Niestety w wielu przypadkach podział majątku przebiega bardzo burzliwie i pojawia się wiele kwestii spornych, co do jego składu i właśnie podziału. Z praktyki można też przytoczyć przykłady bezkonfliktowego dokonania podziału majątku, ale mimo wszystko warto wiedzieć, z czym się on wiąże i to nie zależnie od tego, w jakiej atmosferze jest przeprowadzany.
Należy pamiętać, że podział majątku niesie za sobą długotrwałe konsekwencje, a raz podjęte decyzje mają wpływ na nasze dalsze życie.
Czym jest majątek wspólny?
W teorii wszyscy wiedzą, czym jest majątek wspólny, ale czy tak naprawdę? Z definicji zawartej w art. 31. Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego wynika, że majątek wspólny czy też inaczej wspólność ustawowa powstaje z chwilą zawarcia małżeństwa, a obejmuje ona „(…) przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny). Przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków”.
Tak, więc wszystko, co zostało nabyte w trakcie trwania małżeństw jest ich wspólną własnością i podlega podziałowi majątku. W przypadku zaś rozwodu majątek ten zostaje podzielony na pól, chyba, że sami współmałżonkowie podejmą inną decyzję. Wartym uwagi jest, że są takie dobra, które nie podlegają podziałowi, np. spadki czy darowizny, które zostały nabyte tylko przez jednego z współmałżonków.
Co wchodzi w skład do majątku wspólnego?
W skrócie majątek wspólny to zbiór mienia (dóbr), które zostało zgromadzone przez małżonków w czasie trwania ich małżeństwa, a w jego skład wchodzą zarówno dobra ruchome, jak i nieruchome.
Jak wynika z art. 31. § 2. Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego w skład majątku wspólnego wchodzą:
„1) pobrane wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków;
2) dochody z majątku wspólnego, jak również z majątku osobistego każdego z małżonków;
3) środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków;
4) kwoty składek zewidencjonowanych na subkoncie.”
Dla doprecyzowania w skład majątku zalicza się również dochody z tytułu najmu, dzierżawy, działań gospodarczych czy inwestycji.
W przypadku majątku wspólnego są też również dobra będącymi wyjątki od reguły, które to mogą nie zostać zaliczone do wspólności ustawowej. Są to te dobra i prawa, które zostały nabyte przez jednego z współmałżonków poprzez darowiznę, w drodze nabycia spadku.
Istnieje również możliwość wyłączenia niektórych dóbr z majątku wspólnego poprzez zawarcie umowy przedmałżeńskiej, w której wskazuje się, co zostanie wyłączone z majątku wspólnego. Oczywiście istnieje też możliwość podpisania intercyzy, która zapewni między innymi rozdzielność majątkową, ale to temat na osobny artykuł.
Co to majątek osobisty małżonka?
Z pojęciem majątku wspólnego wiąże się też inne pojęcie, czyli majątek osobisty. Jest to majątek posiadany przez każdego z współmałżonków, w którego skład wchodzi mienie niepodlegające podziałowi w trakcie lub po rozwodzie.
Zgodnie z art. 33 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego do majątku osobistego zalicza się:
„1) przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej;
2) przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba, że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił;
3) prawa majątkowe wynikające ze wspólności łącznej podlegającej odrębnym przepisom;
4) przedmioty majątkowe służące wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków;
5) prawa niezbywalne, które mogą przysługiwać tylko jednej osobie;
6) przedmioty uzyskane z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia albo z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę; nie dotyczy to jednak renty należnej poszkodowanemu małżonkowi z powodu całkowitej lub częściowej utraty zdolności do pracy zarobkowej albo z powodu zwiększenia się jego potrzeb lub zmniejszenia widoków powodzenia na przyszłość;
7) wierzytelności z tytułu wynagrodzenia za pracę lub z tytułu innej działalności zarobkowej jednego z małżonków;
8) przedmioty majątkowe uzyskane z tytułu nagrody za osobiste osiągnięcia jednego z małżonków;
9) prawa autorskie i prawa pokrewne, prawa własności przemysłowej oraz inne prawa twórcy;
10) przedmioty majątkowe nabyte w zamian za składniki majątku osobistego, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.”
Warto jednak mieć na uwadze, że czasami ciężko jest zdefiniować czy też oddzielić, co wchodzi do majątku osobistego, a co do majątku wspólnego. W takiej sytuacji prawnik pomoże zinterpretować przepisy i ustalić jak wygląda rzeczywistości i jak podzielić dobra wchodzące w skład majątku osobistego i na dobra wchodzące do majątku wspólnego. Oczywiście, jeśli do sporu dochodzi już w czasie sprawy sądowej o podział majątku to sąd szczegółowo analizuje sprawę, a następnie dokonuje podziału.
Jak wygląda podział majątku?
Skoro zostało już przybliżone, czym jest majątek wspólny i osobisty oraz to, co wchodzi w ich skład to teraz łatwiej będzie przybliżyć kwestie samego sposobu na podział majątku.
Dokonanie podziału może nastąpić w różny sposobów, w zależności od sytuacji i preferencji osób dokonujących podziału.
1. Podział majątku przez Sąd.
Takiego podziału dokonuje się w czasie sprawy rozwodowej czy sprawy o podział majątku, gdzie na podstawie zgłoszonych przez małżonków roszczeń w pismach to Sąd zgodnie z brzmieniem przepisów prawa zdecyduje o podziale majątku.
W czasie sprawy sądowej należy pamiętać, że Sąd w czasie analizy i dokonywania podziału będzie brał pod uwagę różne czynniki tak jak np. czas trwania małżeństwa, sytuacja rodzinna małżonków, potrzeby związane z wychowaniem dzieci czy też trudności finansowe np. choroba czy utrata pracy.
Jak już na początku zostało wspomniane z zasady majątek wspólny dzieli się na pół, ale właśnie ze wzglądu na wyżej wymienione czynniki Sąd może zdecydować o nierównym podziale majątku, czyli któremuś ze współmałżonków przypadnie większa część.
Należy pamięta, że każdy podział majątku jest osobnym przypadkiem, który Sąd rozpatruje indywidualnie i nie można porównywać do siebie pseudo podobnych sytuacji. Dla uspokojenia należy zauważyć, że Sąd kieruje się przepisami prawa jak również dba o to, aby podział był dokonany z zachowaniem zasad uczciwości i sprawiedliwości.
2. Pozasądowe porozumienie stron.
W tym przypadku strony mogą spotkać się i wypracować wspólnie bez udziału Sądu porozumienie czy umowę wytyczającą jak dokona się podział majątku wspólnego. W przygotowaniu takiego rozwiązana mogą pomóc prawnicy, którzy to będę sprawować piecze nad tym, aby wypracowany podział majątku był sprawiedliwy oraz zgodny z polskim prawem.
Ten sposób na dokonanie podziału majątku pozwala na sporą elastyczność, z uwagi na to, że małżonkowie mogą podzielić majątek pomiędzy siebie jak chcą i jeśli tylko są, co do tego zgodni nie musi się on opierać o zasadę podziału majątku na pół tj. w równych częściach. Dużym plusem tego rozwiązania jest również czas, który zostanie zaoszczędzony w stosunku do sprawy sądowej. Na pewno zajmie to mniej czasu niż postępowanie przed Sądem.
Od strony technicznej takie porozumienie powinno przyjąć formę aktu notarialnego.
Na co jeszcze zwrócić uwagę w czasie podziału majątku?
W przypadku podziału majątku dochodzą jeszcze takie kwestie jak:
1. Ustalenie nierównych udziałów w majątku.
To sytuacja, w której małżonkowie decydują się na nierówny podział majątku ze wzglądu na różnice w osiąganym wynagrodzeniu, ilość środków pieniężnych poniesionych na wychowanie dzieci czy nakłady inwestycyjne w firmę, nieruchomości czy rozwój jednego z współmałżonków.
Jak już wcześniej wspomniano takiego podziału można dokonać zarówno samodzielnie poprzez zawarcie porozumienia lub na drodze sądowej, ale w tym drugim przypadku jest to proces dużo bardziej czasochłonny.
2. Orzekanie o winie w czasie rozwodu.
Bardzo dużo osób zastanawia się czy orzekanie o winie któregoś z małżonków, jako przyczyny do rozpadu małżeństwa wpływa na podział m majątku. Praktycznie zawsze, a na pewno w większości przypadków nie ma to wpływu na podział majątku wspólnego.
Wyjątkami mogą być sytuacji, kiedy jeden ze współmałżonków dopuścił się do materialnego oszustwa, które to miało wpływ na małżeństwo i jego sytuację. W takim przypadku może dojść do takiego podziału majątku, który będzie uwzględniał poniesione straty jednego ze współmałżonka.
Podsumowując, jeśli dojdzie już do sytuacji rozpadu małżeństwa i podziału majątku wspólnego byli współmałżonkowie mogą dokonać tego podziału od razu w ramach trwającej sprawy rozwodowej lub zrobić to już po, Nawe w odstępie kilku czy kilkunastu miesięcy. Jedynym czynnikiem, który o tym decyduje są właśnie same osoby, które dokonują podziału swojego majątku.