We wcześniejszym artykule „Podstawowe prawa i obowiązki rodzica” wyjaśniono, że rodzina uważana jest za podstawową jednostkę (grupę) społeczną. Określić ją można, jako grupę osób powiązanych ze sobą poprzez pokrewieństwo czy też powinowactwo, w której skład w dużym uproszczeniu wchodzą rodzice i dzieci. Jak w każdej grupie mogą pojawić się problemy czy konflikty, a wtedy do rozwiązania tych problemów czy konfliktów może służyć właśnie prawo rodzinne.

Czym jest prawo rodzinne?

Prawo rodzinne jest gałęzią prawa cywilnego, które reguluje stosunku prawne w rodzinie zarówno w kwestiach majątkowych (np. ustroje małżeńskie) czy też niemajątkowych (np. relacje pomiędzy poszczególnymi członkami rodziny, a nawet osobami trzecimi). Do najczęstszej rozstrzyganych spraw z zakresu prawa rodzinnego należą:

– kwestie związane z zawarciem związku małżeńskiego,

– kwestie związane z posiadanymi prawami i obowiązków małżonków,

– kwestie związane z separacją i rozwodem,

– kwestie odnoszące się do stosunków pomiędzy rodzicami, a dziećmi,

– kwestie związane z władzą rodzicielską,

– kwestie przysposobienia,

– kwestie związane z alimentami,

– kwestie związane ze sprawowaniem opieki i kuratelą.

To, o czym należy wspomnieć, że co do zasady sprawy z zakresu prawa rodzinnego są rozpatrywane przez sądy rejonowe np. sprawy o alimenty, ustalenie kontaktów z dzieckiem czy ustalenie ojcostwa. Wyjątek stanowią sprawy o rozwód czy separacje, bo takie są rozpatrywane przez sądy okręgowe.

Jakie są źródła prawa rodzinnego?

Podstawowym źródłem prawa rodzinnego jest Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Poza nim regulacje dotyczące stosunków rodzinnych można znaleźć w Kodeksie Cywilnym, Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej czy ustawach np. Prawo o aktach stanu cywilnego, ustawa o świadczeniach rodzinnych, ustawa o postępowaniu w sprawach nieletnich, ustawa o świadczeniach rodzinnych.

Jak również niektóre kwestie związane z rodziną regulują przepisy prawa międzynarodowego, gdzie są zapisy zawierające prawa człowieka. Takie regulacje, o których warto wspomnieć to: Europejska Konwencja o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, Europejską konwencję o przysposobieniu dzieci, Europejską konwencję o statusie prawnym dziecka pozamałżeńskiego czy też Konwencja o prawach dziecka.

Jakie zasady obowiązują w prawie rodzinnym?

Przyglądając się przepisom zawartym czy to w Kodeksie Rodzinnym i Opiekuńczym, Konstytucji czy innych ustawach można zauważyć, że ich zadaniem jest chronić prawa i określać obowiązki każdego z członków rodziny oraz osób trzecich, które mają powiązania z rodziną. Aby ułatwić to zadanie na gruncie obecnie obowiązującego prawa rodzinnego można wskazać następujące zasady:

1. Zasada ochrony rodzinny – mająca na celu przeciwdziałania tym zjawiskom, które potencjalnie mogłyby stanowić zagrożenie dla dobra rodziny. Przykładami stosowania tej zasady może być obowiązek alimentacyjny czy przepisy dotyczące podziału majątku małżonków. Te zasady pozwalają na zadbanie o stabilizacje finansową.

2. Zasada dobra dziecka- według wielu uważana za najważniejszą w obrębie prawa rodzinnego z uwagi na to, że dziecko zazwyczaj jest traktowane priorytetowo i szczególnie dba się o jego ochronę. Zasada ta przejawia się tym, że w sprawach, które dotyczy małoletnich dzieci wszystkie instytucja kierują się zawsze dobre dziecka, czyli wybierają to, co dla niego najlepsze.

3. Zasada autonomii rodziny- odnosi się do tego, że nie powinno się ingerować w rodzinę i jej sprawy bez powodu. Pomimo tego, że ustawodawca określa ogólnie, jakie powinny być stosunki rodzinne pod kątem prawnym, ale zawsze stara się pozostawić rodzinie swobodę w swoim funkcjonowaniu.

4. Zasada trwałości rodziny- ma na celu ustabilizowanie stosunków w rodzinie po to, aby w razie, czego pomóc i ułatwić rozwiązanie ewentualnych konfliktów.

5. Zasada równouprawnienia małżonków i dzieci- polega na zachowaniu równości kobiety, mężczyźni czy dzieci w stosunkach między nimi oraz wobec obowiązującego prawa.

6. Zasada monogamii- odnosi się ona tylko do małżonków i zakazuje ona osobie pozostającej w związku małżeńskim zawierania kolejnego związku. Dodatkowo w Polsce bigamia jest karana tzn. jest czynem zakazanym wpisanym w Kodeks Karny.

7. Zasada równej stopy życiowej członków rodziny- odnosi się do tego, że dziecko posiada prawo do zaspokojenia własnych potrzeb w takim samym stopniu jak i rodzice tego dziecka.

Jakie sprawy reguluje prawo rodzinne?

Ze względu na bardzo szeroki zakres obejmowania prawo rodzinne należy do jednych z najbardziej złożonych i skomplikowanych. Każda sprawa, która w ramach niego jest rozpatrywana jest inna, bo zależy od sytuacji danej rodziny. Oczywiście jest wiele spraw, o których można by wspomnieć, ale nie zawsze są one powtarzalne. Do najczęściej spotykanych w praktyce adwokata zalicza się:

1. Sprawy o rozwód czy separację . Do najczęstszych powodów złożenia pozwu o separację cz rozwód należy zdrada któregoś z małżonków, niezgodność charakterów w tym rozniecę w poglądach, wygaśnięcie łączącego uczucia często związane z długoletnim stażem małżeńskim. W zależności od tego, Cop było przyczyną rozstania sąd może orzec o rozwodzie bez orzekania o winie albo wręcz przeciwnie, czyli wskazuje winę któregoś ze współmałżonków bądź obojga. W przypadku separacji najczęściej małżonkowie decydują się na nią, kiedy nie są jeszcze zdecydowani, co do podjęcia kroku o rozwodzie.

2. Unieważnienie małżeństwa czy też jego anulowanie. Są to sprawy, w który sąd decyduje (orzeka), że małżeństwo było nieważne. Odnosi się to do stwierdzenia, że w świetle prawa nigdy dane małżeństwo nie istniało z różnych przyczyn np. jedno z małżonków było w stanie nietrzeźwym w chwili zawierania małżeństwa lub zawarło związek małżeński, aby uzyskać polskie obywatelstwo lub wizę.

3. Sprawy o podział majątku współmałżonków. Są to sprawy zazwyczaj skomplikowane i bardzo złożone budzące często wiele emocji. W czasie ich trwania trzeba ustalić, co wchodzi w skład majątku wspólnego małżonków oraz jaką poszczególny składnik majątku ma wartość.

4. Sprawy o alimenty. Są to sprawy, które poza rozwodami budzą najwięcej emocji. Odnoszą się one do zapewnienia środków finansowych dzieciom. To, o czym należy pamiętać to fakt, że alimenty powinny być uzależnione od wieku dziecka, możliwości finansowych (zarobkowych) rodzica, szczególnie, iż w polskim prawie nie ma przewidzianych minimalnych czy też maksymalnych kwot alimentów. Dodatkowo warto wspomnieć, że raz ustalona kwota alimentów nie obowiązuje przez cały czas, bo z uwagi na to, że z wiekiem potrzeby dziecka się zmieniają tak i wysokość alimentów powinna się zmieniać. Oczywiście z zachowaniem rozsądku i umiaru.

5. Sprawy o ograniczenie czy pozbawienie władzy rodzicielskiej. Do tego typu spraw dochodzi z wielu różnych powodów. Od górną zasadą jest to, że władza rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom, a czasem dla dobra dziecka niezbędne jest dokonanie takiego kroku jak ograniczenie czy pozbawienie władzy rodzicielskiej. Różnica pomiędzy tymi pojęciami jest taka, że pozbawienie władzy rodzicielskiej oznacza odebranie (pozbawienie) władzy nad dzieckiem, czyli rodzic traci prawo do podejmowania decyzji w sprawie dziecka. Zaś w przypadku ograniczenia władzy rodzicielskiej oznacza zmniejszenie zakresu (pola) w obrębie, którego rodzic może podejmować decyzję w sprawach dziecka.

6. Ustalenie kontaktów z dzieckiem. Bardzo często ten typ spraw wiążę się również ze sprawami o rozwód. W przypadkach, kiedy właśnie rodzice dziecka są skonfliktowani to sąd decyduje, w jaki sposób rodzice będą utrzymywać relacje (kontakty) z dzieckiem. Podobnie jak w innych sprawach, które dotyczą dzieci sąd zawsze stawia na czele dobro dziecka, ale oczywiście zawsze bierze pod uwagę to, na, co może pozwolić sobie rodzic.

Sprawy z zakresu prawa rodzinnego bardzo często są skomplikowane i ich rozstrzygnięcie może być długotrwałe, szczególnie dla osób ich dotyczących. Uregulowanie czy też uporządkowanie takich spraw wiąże się z dużym obciążeniem psychicznym dla członków rodziny, bo takie sprawy budzą najwięcej emocji z uwagi na to, że dotykają nas i naszego życia najbardziej. Dlatego też udział prawnika pozwala na zadbanie o każdy szczegół i aspekt sprawy z odcięciem warstwy emocjonalnej, co z kolei pozwala na zadbanie o interesy osób uczestniczących w danym postępowaniu oraz skróceniu czasu trwania danej sprawy.