W Polsce słysząc potoczne rozmowy bardzo często zadośćuczynienie i odszkodowanie są używane zamiennie, co może prowadzić do nieporozumień. W rzeczywistości, choć obie instytucje mają na celu rekompensowanie szkód, ich charakter i cel są różne. Wyjaśnijmy sobie różnice, opierając się na aktualnych przepisach prawnych.

Co to tak właściwie jest odszkodowanie i zadośćuczynienie?

Odszkodowaniem jest świadczeniem mającym na celu naprawienie szkody majątkowej poniesionej przez poszkodowanego. Kodeks cywilny precyzuje, że szkoda może mieć charakter majątkowy, czyli dotyczyć strat finansowych, lub niemajątkowy, czyli dotyczyć strat niematerialnych. Zadośćuczynienie natomiast jest świadczeniem mającym na celu naprawienie szkody niemajątkowej (krzywdy) poniesionej przez poszkodowanego. Krzywda może dotyczyć zarówno bólu fizycznego, jak i cierpień psychicznych. Kodeks cywilny w art., 445 i 448 reguluje zasady przyznawania zadośćuczynienia za doznaną krzywdę.

Występują dwa rodzaje odszkodowań, kompensacyjne i wyrównawcze.

Kompensacyjne mają na celu przywrócenie stanu majątkowego poszkodowanego do tego, jaki istniałby gdyby szkoda nie wystąpiła. Wyrównawcze dotyczy nie tylko rekompensaty za poniesione przez poszkodowanego szkody , ale również za korzyści które z  powodu tej szkody utracił. Wszystko zostało zawarte w art. 361 Kodeksu Cywilnego.

Znaczące różnice pomiędzy odszkodowaniem a zadośćuczynieniem.

W odszkodowaniu występuje szkoda będąca realną szkodą majątkową, konieczne jest też wskazanie, że istnieje bezpośredni związek przyczynowy między działaniem sprawcy a powstałą szkodą. Wina sprawcy musi zostać udowodniona, chyba że przepisy prawa stanowią inaczej (np. w przypadku odpowiedzialności na zasadzie ryzyka). Przesłankami przyznania zadośćuczynienia jest krzywda, która również musi wystąpić realnie (cierpienie fizyczne lub psychiczne). Podobnie jak w przypadku odszkodowania, musi istnieć związek przyczynowy między działaniem sprawcy a powstałą krzywdą. Zazwyczaj konieczne jest też udowodnienie winy sprawcy, chociaż w niektórych przypadkach odpowiedzialność może wynikać z zasady ryzyka.

Żeby jeszcze lepiej to przedstawić pokażę to na przykładach zastosowania zadośćuczynienia i odszkodowania.

Przykład 1: Wypadek komunikacyjny

Odszkodowanie:

Ma miejsce wypadek samochodowy, w którym samochód poszkodowanego zostaje zniszczony a on trafia do szpitala na 7 dni. W tym przypadku poszkodowany może żądać zwrotu kosztów naprawy samochodu, kosztów leczenia oraz odszkodowanie za utracony zarobek w czasie pobytu w szpitalu

Zadośćuczynienie:

Ten sam poszkodowany może żądać zadośćuczynienia za ból i cierpienia związane z obrażeniami ciała oraz za stres i trauma po przeżytym wypadku.

Przykład 2: Błąd lekarski

Odszkodowanie:

Pan z problemem wymagającym operacji nie chcąc czekać na termin w szpitalu udał się do prywatnej placówki. Została mu wykonana operacja, w której stwierdzono błąd lekarza prowadzącego. Ten sam pacjent, który doznał szkody w wyniku błędu lekarskiego,może żądać zwrotu kosztów leczenia, ewentualnej rehabilitacji oraz utraconych zarobków.

Zadośćuczynienie:

Pacjent, może także żądać zadośćuczynienia za ból, cierpienie i stres związany z niewłaściwym leczeniem.

Jak wygląda proces dochodzenia odszkodowania i zadośćuczynienia?

Dochód odszkodowania i zadośćuczynienia odbywa się zazwyczaj na drodze sądowej, choć możliwe jest również zawarcie ugody. Proces ten może obejmować następujące etapy:

-Zgłoszenie roszczenia (kolejne etapy nie muszą występować): Poszkodowany zgłasza roszczenie do sprawcy szkody lub jego ubezpieczyciela.

-Negocjacje: Strony mogą próbować osiągnąć porozumienie bez konieczności wchodzenia na drogę sądową.

-Postępowanie sądowe: Jeśli negocjacje nie przyniosą rezultatów, poszkodowany może wnieść sprawędo sądu.

Sądy, rozpatrując sprawy o odszkodowanie i zadośćuczynienie, kierują się zasadą pełnej kompensacji szkody oraz odpowiedniości zadośćuczynienia do doznanej krzywdy. W orzecznictwie podkreśla się, że zadośćuczynienie powinno być „odpowiednie”, co oznacza, że jego wysokość powinna być adekwatna do doznanej krzywdy, ale jednocześnie nie może prowadzić do nadmiernego wzbogacenia poszkodowanego.

Zarówno odszkodowanie, jak i zadośćuczynienie pełnią kluczową rolę w systemie rekompensowania szkód. Choć mają one różny charakter i cel, obie instytucje są niezbędne dla zapewnienia sprawiedliwości i równowagi w relacjach prawnych. Ważne jest, aby poszkodowani byli świadomi swoich prawi i możliwości dochodzenia roszczeń, a profesjonalna pomoc prawna często okazuje się nieoceniona w skomplikowanych procesach sądowych.