Na co dzień większość ludzi nie myśli o tym, co będzie w przypadku ich śmierci lub śmierci kogoś z ich rodziny. W szczególności większość z nas nie myśli o tym, aby uporządkować swoje sprawy związane z kwestiami materialnymi takimi jak spadek przed śmiercią. We wcześniejszym artykule” Jak dziedziczy się spadek?” zostały wyjaśnione kwestie odnoście tego, czym jest spadek i jak wygląda dziedziczenie go. W tym artykule wyjaśnieni one zostanie zagadnienia związane z zrzeczeniem się spadku bądź też jego odrzuceniem.

Na początku trzeba wskazać, że jedną z zasad polskiego prawa jest zakaz zawierania umów, które to dotyczą przyszłego spadku. Chodzi o to, że prawo spadkowe mówi, że jego przepisy zaczynają obowiązywać z momentem śmierci danej osoby tj. spadkodawcy. Jedynym wyjątkiem od tej zasady jest właśnie umowa o zrzeczeniu się dziedziczenia. Po jej zawarciu w momencie, kiedy dojdzie do sprawy spadkowej z udziałem innych spadkobierców po zmarłej osobie to osoba, która podpisała umowę zrzeczenia się traktowana jest jakby nie dożyła do momentu rozpoczęcia sprawy spadkowej, (chociaż w rzeczywistości wcale nie umarła).

Zrzeczenie się spadku, a odrzucenie spadku?

Zapewne wiele osób może uważać te dwa pojęcia za tożsame, ale w świetle prawa tak nie jest. Są to pojęcia, a dokładniej mówiąc czynności związane ze spadkiem, które różnią się od siebie podstawową kwestią. Chodzi tu o czas, w jakim dokonuje się czynności związanych ze spadkiem. Odrzucenie spadku odbywa się po śmierci spadkodawcy, (czyli osoby pozostawiającej po sobie spadek) natomiast zrzeczenie się spadku dokonuje się za życia spadkodawcy.

W pierwszym przypadku, kiedy zostanie podjęta decyzja przez spadkobiercę (osobę, która dziedziczy spadek) o odrzuceniu spadku to taka osoba musi pamiętać, że taki majątek nie znika tak po prostu. Wszystko, co wchodzi w skład spadku, czyli zarówno majątek jak i ewentualne długi przechodzą na kolejną osobę w kolejce do dziedziczenia, co dokładnie określają to artykuły od 1012 do 1024 Kodeksu Cywilnego.  Najważniejsze informacje płynące z tych przepisów to okres 6 mieniący na odrzucenie spadku od dnia, gdy dana osoba dowiedziała się o tym, że została powołana do spadku. Jak również informacja o tym, że takiego odrzucenia można dokonać, albo przed sądem albo u notariusza.

Odrzucenie spadku jest jednostronne, co oznacza, że nie wymaga udziału drugiej osoby tj. spadkodawcy. Wszystko zależy każdorazowo od konkretnej sytuacji.

W drugim przypadku przepisy omawiające zrzeczenie się spadku znajdziemy w artykułach od 1047 do 1050 Kodeksu Cywilnego. Wskazują one czym jest zrzeczenie się dziedziczenia oraz jego skutki.

Wyraźną różnice, którą należy wskazać w przypadku zrzeczenia się spadku odbywa się jak już wcześniej było wspomniane za życia spadkodawcy i jest procesem odwracalnym, aż do momentu śmierci spadkodawcy. Natomiast odrzucenie spadku następuje po śmierci spadkodawcy i jego dokonanie jest nieodwracalne.

Czym jest zrzeczenie się spadku?

Jako definicję zrzeczenia się spadku można przyjąć wytłumaczenie, że jest to odsunięcie potencjalnego spadkobiorcy od dziedziczenia, czyli nieotrzymania przez nią spadku po spadkodawcy w razie jego śmierci. Dotyczy to również prawa do zachowku.

Zrzeczenia się spadku dokonuje się w formie aktu notarialnego między spadkodawcą, a spadkobiorcą i podpisuje się go w obecności wszystkich stron biorących udział w procesie zrzeczenia się dziedziczenia. W tak przygotowanym dokumencie musi być jasno określone, czego spadkobierca zrzeka się w przypadku śmierci spadkodawcy. Takie zrzeczenie się może obejmować cały majątek lub tylko część. Po podpisaniu takiego aktu notarialnego osoba, która zrzekła się spadku zostaje wyłączona z grupy spadkobierców.   

Wybór tej formy nie przyjęcia spadku ma sens w sytuacji, kiedy obydwie strony są zgodne, co do tego, co podlega się zrzeczeniu czy też, co jest powodem dokonania takiego zrzeczenia się. Przykładem może być sytuacja, kiedy rodzice przepisują dom na któreś ze swoich dzieci (jedno), a następnie idą podpisać zrzeczenie się spadku, co do pozostałego majątku rodziców. Tak, aby w przypadku ich śmierci to dziecko, które otrzymało wcześniej dom nie miało możliwości wnoszenia roszczeń względem pozostałych spadkobierców tj. rodzeństwa. To pozwala na uniknięcie kłótni i sporów w przyszłości po śmierci spadkodawcy czy spadkodawców.

To, co warte zauważenia to dopóki wszystkie strony umowy o zrzeczenie się spadku żyją i wyrażają chęć oraz zgodę to w każdej chwili mogą udać się do notariusza, aby zmienić zapisy zawartej umowy poprzez podpisanie kolejnej umowy w formie aktu notarialnego. W przypadku, kiedy spadkodawca umrze to zawartej umowy o zrzeczenie się spadku nie da się już zmienić w żaden sposób.

Skutki umowa o zrzeczenie się spadku.

Zgodnie z zapisami Art. 1049 Kodeksu Cywilnego tj. Skutki umowy o zrzeczenie się dziedziczenia to rozwiązanie nie dotyczy tylko bezpośrednio spadkobiorcy tj. osoby, która zawarła umowę ze spadkodawcą, ale również jego zstępnych, czyli jego dzieci, wnuków czy nawet prawnuków. Można jednak zgodnie z przepisani zaznaczyć w umowie, że dotyczy ona tylko i wyłącznie spadkobiorcy. Dozwolone są zapisy, że zstępni w dalszym ciągu mają prawa do spadku.

Dodatkowo trzeba zaznaczyć, że zrzeczenie się spadku dotyczy tylko dziedziczenia ustawowego. W przypadku, gdy spadkodawca sporządzi poza zawartą umową testament i wskaże w nim spadkobiercę, z którym podpisał umowę zrzeczenia się to może on dalej dziedziczyć, jako spadkobierca testamentowy. W takim przypadku, gdy dana osoba – spadkobierca w dalszym ciągu nie będzie chciała przyjąć spadku, to jedynym rozwiązaniem w tej sytuacji będzie odrzucenie spadku.

Na koniec warto podkreślić, że zarówno odrzucenia spadku jak i zrzeczenie się dziedziczenia  wyglądają podobnie i mają ten sam skutek. Oznacza to, że w jednym i drugim przypadku spadkobiorca nie otrzyma spadku. Niemniej jednak są to zupełnie dwie różne czynności.